Aksaray Üniversitesi'nden genetik devrim: Dünya'da bir ilk!
Türkiye'de bilim dünyasında çığır açacak bir gelişme yaşandı. Aksaray Üniversitesi öncülüğünde yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje kapsamında, genetik olarak düzenlenmiş iki sağlıklı buzağı dünyaya geldi. Buzağıların genetik yapısında süt alerjisine neden olan beta-laktoglobulin (BLG) proteini bulunmuyor.
Aksaray Üniversitesi ve Harran Üniversitesi iş birliğinde yürütülen projede, CRISPR-Cas9 gen düzenleme teknolojisi kullanılarak BLG geninde modifikasyon gerçekleştirildi. Tüp bebek yöntemiyle geliştirilen embriyolar, laboratuvar ortamında döllenip özel koşullarda büyütüldükten sonra taşıyıcı ineklere transfer edildi. Gebelik sürecinin sonunda biri dişi, biri erkek olmak üzere iki sağlıklı buzağı dünyaya geldi.
Projede Aksaray Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tahir Karaşahin, Doç. Dr. Şükrü Dursun ve Araş. Gör. Göktuğ Şentürk, Harran Üniversitesi’nden ise Prof. Dr. Faruk Bozkaya ve Prof. Dr. M. Osman Atlı görev aldı. Çalışmada ayrıca Dicle, Kastamonu, Atatürk Üniversiteleri ile Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü’nden akademisyenler de yer aldı.
SÜT ALERJİSİNE GENETİK ÇÖZÜM
İnek sütü, insan beslenmesinde temel bir yere sahip olsa da içerdiği BLG proteini, özellikle çocuklarda alerjik reaksiyonlara neden olabiliyor. Türkiye’de her 100 çocuktan fazlası süt alerjisi sorunu yaşıyor ve vakaların büyük bölümünde BLG proteini sorumlu tutuluyor.
Bilim insanları, bu soruna kalıcı bir çözüm üretmek için CRISPR-Cas9 teknolojisini kullanarak BLG genini susturdu. Böylece süt üretiminde alerjiye yol açan proteinin genetik düzeyde ortadan kaldırılması hedeflendi.
Proje kapsamında mezbahadan temin edilen inek yumurtaları, laboratuvar ortamında döllendi. Zigotlara Cas9 enzimi ve rehber RNA, elektroporasyon yöntemiyle aktarıldı. Sekiz gün boyunca geliştirilen embriyolar, genetik analizden geçirilip sıvı azotta saklandıktan sonra taşıyıcı ineklere transfer edildi.
“DÜNYA BİLİMİNDE BİR İLK”
Proje yürütücüsü Prof. Dr. Faruk Bozkaya, elde edilen genetik değişikliğin doğal mutasyonlara benzer olduğunu belirterek, çalışmanın hem Türkiye’de hem de dünyada bir ilk olduğunu vurguladı.
Bozkaya, “Bu sonuç, gelecekte süt alerjisine karşı daha sağlıklı ve güvenli alternatifler geliştirilmesine öncülük edecek,” dedi.
Bilim insanları, bu buzağıların erişkinliğe ulaştığında, elde edilecek sperm ve yumurtaların kullanılmasıyla BLG proteini içermeyen süt üreten sığırların yetiştirileceğini belirtiyor.
Aksaray Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tahir Karaşahin ise merkezin yapımına destek veren KOP Kalkınma İdaresi’ne ve sahadaki veteriner ekibine teşekkür ederek şu ifadeleri kullandı: “Bu çalışma, Türkiye’nin genetik mühendisliği ve hayvancılık alanında geldiği noktayı göstermesi açısından gurur verici bir adım.”
