Konya tarihinin kayıp sayfası: Hocacihan Hanı'nın gerçek yaşı bilinmiyor
Tarihi vakfiyelerde adı geçen, Osmanlı belgelerinde farklı kimliklerle yer alan Hocacihan Hanı, net inşa tarihinin bilinmemesi ve özgün Selçuklu mimarisiyle Konya'nın en ilgi çekici kervansaraylarından biri olarak öne çıkıyor.
Konya’nın Akyokuş eteklerinde yüzyılların izini taşıyan Hocacihan (Dibidelik) Hanı, Selçuklu taş ustalığının en erken örneklerinden biri olarak Anadolu ticaretinin kalbi niteliğindeki eski kervan yollarının üzerinde yükseliyor.
İnşa kitabesi günümüze ulaşmasa da hem mimari dokusu hem de vakfiye kayıtlarıyla 12. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen han, kervanların konakladığı, tüccarların mallarını güvenle sakladığı, yolcuların sıcak bir mola verdiği önemli duraklardan biriydi.
Farklı dönemlerde farklı adlarla anılan bu tarihi yapı, Konya’nın kültürel belleğinde ticaret, ulaşım ve şehirleşmenin köklü geçmişini gözler önüne seren nadir örneklerden biri olarak dikkat çekiyor.
Hocacihan Hanı, Akyokuş Hanı ve Osmanlı kayıtlarındaki adıyla Dibidelik Hanı olarak anılıyor.
12. YÜZYILA UZANAN İZLER: VAKFİYELER YAPININ YAŞINI ELE VERİYOR
Kitabesi bulunmayan hanın inşa yılı kesin olarak belirlenemese de, 1201-1202 tarihli Altunapa Hanı vakfiyesi önemli ipuçları sunuyor. Bu belgede, Konya–Gorgorum hattında Tebrizli tüccar Hacı Bahtiyar bin Abdullah’ın bir han yaptırdığı yazıyor.
Araştırmacılar bu yapının Hocacihan Hanı olduğunu kabul ederek tarihlendirmeyi 12. yüzyılın ikinci yarısına götürüyor. Osmanlı dönemine ait en eski bilgi ise 20 Ağustos 1701 tarihli Hacı İbrahim vakfiyesinde yer alıyor. Bu dönemde hana gelir kaynakları tahsis edilerek bakım ve onarımlarının düzenli yapılması şart koşulmuş.
ANADOLU’NUN İLK SELÇUKLU HANLARINDAN
Sanat tarihçileri her ne kadar yapıyı 13. yüzyıl sonları ile 14. yüzyıl başlarına tarihlendirse de, orijinal taş işçiliği ve duvar örgüsü, hanın Anadolu’daki ilk Selçuklu kervansaraylarından biri olduğunu gösteriyor. Konya-Beyşehir güzergâhında kervanların sığınağı olan han, ticaret yolları üzerindeki hareketliliğin de önemli bir parçasıydı.
ATIL YILLARIN ARDINDAN BÜYÜK RESTORASYON
1940’lı yıllara kadar kullanılan yapı, uzun bir sessizlik dönemine girdi. Zamanla yıpranan han, Konya Büyükşehir Belediyesi’nin 2009-2010 yıllarında başlattığı restorasyon çalışmalarıyla yeniden ayağa kaldırıldı. Aslına uygun restorasyon süreci, yapıyı hem koruma hem de ziyaret edilebilir bir kültür varlığı hâline getirdi.
KONYA’NIN KÜLTÜREL ROTASINA YENİ SOLUK
Bugün ziyaretçilerini Selçuklu taş mimarisinin sade ve güçlü çizgileriyle karşılayan Hocacihan Hanı, yalnızca bir yapı değil, Konya’nın katmanlı tarihinin canlı bir tanığı. Akyokuş’un girişinde, geçmişle bugünü yan yana getiren bu tarihi han, Konya’da gezenlerin mutlaka uğraması gereken rotalardan biri haline geldi.
