'Hafız ıslatmak' ne demek ve ne anlama gelir?
Mehmet Kaçar
Hafız ıslatmak geleneği; Osmanlılardan bize miras kalan çok güzel adetlerimizden biridir.
Rivayetlere göre Osmanlı devleti zamanında hafızlık yapan kişi son sayfasını verdikten sonra hocası üzerine bir bardak su döküp “Gaflet uykusundan uyan ey güzel evladım artık hafız oldun” dermiş. Hafızlar neden ıslatılır? Hafızların üstüne neden su dökülür? Hafızların üstüne su dökmek bir gelenek mi?
Hafızlık eğitimini bitirip hafız olan insanlara arkadaşları ve hocaları su döküyorlar. Klasikleşmiş olan bu ıslatma geleneğinin anlamı nedir? Hafızlar hafızlık eğitiminden sonra neden ıslatılır?
Hafız, İslâm geleneğinde Kur’an’ın tamamını ezbere bilen ve okuyan kişidir. Hafız kelimesi Arapçada “korumak, ezberlemek” anlamına gelen hıfz kökünden türemiş bir sıfattır ve “koruyan, ezberleyen” demektir.
Nasıl hafız olunur? Birçok Müslüman hafız olmak ister. Ne var ki hafız olabilmek için belirli şartlar vardır. Usulüne uygun olarak cüzü tamamlayan adaylara daha sonra normal olarak Fatiha suresi okutulur. Bu aşamada adaylara Kur’an’ı Kerim’i doğru okumak için gerekli kurallar öğretilir.
Ardından hafızlar belirli periyotlarla Kur’an’ı Kerim’i yüzünden okuyarak ezberlemeye başlarlar. Bu aşamaya da hıfz zamanı denir. Bu aşamada adaylar hafız olabilmek için önemli bir adım atmış olurlar. Medrese hocaları gerektiği yerde öğrencisini zayıf bulursa ona tekrar yaptırmaya devam eder. Kur’an’ı Kerim’in tamamının ezberlenmesi ve hafız unvanının alınması ortalama 2 ile 2,5 yıl arasıdır. Bazı ilim talebeleri daha kısa sürede hafız olur bazıları da biraz daha uzun sürede hafız olmanın faziletine nail olabilirler.
Hafızlar neden ıslatılır? Hafızlık eğitimini bitirip hafız olan insanlara arkadaşları ve hocaları su dökerler. Klasikleşmiş ıslatma geleneğinin anlamı ise ciddi bir şekilde merak edilen bir konudur. İnanışa göre, “Hamdım piştim, yandım tabiri vardır. Hafızlığa başladığında bir hafız veya hafize, çok duygulu anlar geçirir. Yeri gelir ağlar yeri gelir güler. Zorlu bir süreçtir. İlk ayetler nazil olduğunda Peygamber Efendimiz bile korkarak titremiş. Ayetlerin verdiği ağırlık dan dolayı. Buda hafızlarda bir gelenek haline gelmiş hafızlık bitti, ıslanır rahatlar. Uyan artık hafız oldun, uyan bu gaflet uykusundan demeye getirilmiştir” denilerek hafızların üstüne su serpilerek ıslatılır.
Namaz kılabilecek kadar Kur’an-ı Kerim ezberleyip bunu unutmak caiz değildir.
Ancak Kur’an-ı Kerim’in tamamını veya bir kısmını ezberleyip, daha sonra bir kısmını veya çoğunu unutmak ise haram değildir. Ancak Kur’an-ı Kerim ezberlemenin büyük faziletini kaçırmış olacaktır. Ayrıca emeğini de zayi etmiş olacaktır.
Bir hadis-i şerifte hafızların özelliği belirtilmekte ve Kur’an-ı Kerim’i ezberlemek teşvik edilmektedir. Hz. Âişe’den (R.anha) nakledilen bu hadiste şöyle buyurulmaktadır:
“Kur’an’ı ezberleyerek okuyan hâfız kişi, es-Seferetü’l-Kirâm olan (vahiy getiren) meleklerle beraberdir.”(Buhârî, Kitâbü’t-Tefsir, 458)
