
Grev ve lokavt (1. Bölüm)
Av. Uzm. Arb. Ayşen Güzel
1. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ VE TOPLU SÖZLEŞME
1.1. Toplu İş Sözleşmesi
Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi ifade etmektedir. Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümleri içermektedir. Toplu iş sözleşmesinin tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, sözleşmenin uygulanmasını, denetimini ve uyuşmazlıkların çözümü için başvurulacak yolları düzenleyen hükümleri içermesi de mümkündür. Toplu iş sözleşmesi yazılı olarak yapılmak zorundadır. Buradaki şekil, geçerlilik şartı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Görüldüğü üzere toplu iş sözleşmesi, yalnızca iş sözleşmesiyle çalışanları konu almakta ve adından da anlaşıldığı üzere kapsamına dahil olan işçiler hakkında topluca hüküm ifade etmektedir. Örneğin X işçi sendikasıyla Y işveren sendikası arasında imzalanan toplu iş sözleşmesinden sendikaya üye olan tüm işçiler faydalanmaktadır.
1.2. Toplu Sözleşme
Memurlar ve diğer kamu görevlileri için durum farklıdır. Bu kimseler toplu iş sözleşmesi değil, toplu sözleşme yapma hakkına sahiptir. Memurlar ve işçiler farklı hükümlere tabi olduğundan bu kimseler hakkında toplu sözleşme hükümleri uygulanmaktadır. Burada iş sözleşmesi yoktur. Kapsamına dahil olan çalışanları topluca kapsayacak şekilde toplu sözleşme yapılması söz konusudur. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde tarafların Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurmaları mümkündür. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir.
2. GREV VE LOKAVT
2.1. Grev
Grev, işçilerin topluca çalışmamak suretiyle iş yerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır. Bu tanım genel olarak grevin tanımıdır.
Grev hukuka uygun olup olmaması bakımından ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan ilki kanuni grev, diğeri kanun dışı grevdir. Kanuni grev, toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde işçilerin ekonomik ve sosyal durumları ile çalışma şartlarını korumak veya geliştirmek amacıyla 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine uygun olarak yapılan grevdir. Kanuni grev için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan grev ise kanun dışı grevdir. Kanun dışı grevin çeşitli amaç ve saiklerle yapılması mümkündür. Grev yapmanın yasak olmasına rağmen yapılması halinde de bu grev kanun dışı olmaktadır. Örneğin kısa süre önce İzmir’de yaşanan ve İzmir halkının hayatını felce uğratan İzmir Büyükşehir Belediyesi çalışanlarının yaptığı grevde olduğu gibi. Zira burada temizlik ve ulaşım hizmetlerini kapsar nitelikte büyük bir grev yapılmış ve İzmir halkının zarara uğramasına ve mağdur olmasına yol açılmıştır. Bu yüzden tarafımızca bu grevin hukuka uygun olmadığı ve kanun dışı grev kapsamında yer aldığı değerlendirilmektedir.
2.2. Lokavt
Lokavt, iş yerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasıdır. Tıpkı grevde olduğu gibi lokavtta da ikili ayrım mevcuttur. Bunlardan ilki kanuni lokavt, diğeri kanun dışı lokavttır. Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması halinde 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta kanuni lokavt denilmektedir. Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavt ise kanun dışı lokavt olmaktadır. Lokavtın da hukuka aykırı amaç ve saiklerle yapılması mümkündür. Bu halde bu lokavt kanun dışı olmaktadır.