ABD 'ŞÜKRAN GÜNÜ'NE NEDEN 'KARA CUMA' DEDİ?
Mehmet Kaçar
Abd’de her yıl Şükran Günün den sonraki gelen ilk cuma gününde yapılan indirimli alışveriş çılgınlığına “Kara Cuma” adı verilmiştir. 1932’yılında bu yana “Noel alışverişleri” sezonunun başlangıcı olarak da kabul edilen “Black Friday”, ilk yıllarda Amerika’da başlatıldı ve daha sonra Kanada’ya ve İngiltere’ye sıçradı. Buradan da tüm dünyaya dalga dalga yayıldı. 1927’yılında Kaliforniya’da Coca Cola için “Noel Baba’yı konu alan bir kampanya yapılmıştı. Santa Claus, Nodrik bir efsaneyle ilişkilendirilerek, Cola’nın reklam kampanyasının da maskotu olmuştu. Derviş Nikola artık çocuklara hediye getiren bir ruhani değil, çocukların, gençlerin, ailelerinden ellerinden paraları almak için piyasaya sürülmüş seküler bir tüketim ajanı haline gelmişti.
Şimdilerde de “Noel Baba” Rum Ortadoks, Rus Ortadoks, Katolikler, Protestanlar arasında paylaşılmaya çalışılan bir ruhani lider. Neydi şu meşhur “Şükran günü”? Noel Çam’ı, Hz. İsa’nın üzerine ineceği çam ağacıdır aslında. Manası ise şudur: “Ey İsa bizim evimize misafir ol” anlamında bir davettir. Hz, İsa o eve gelse, ya evdekiler kaçar ya da Hz. İsa onları oradan kovar aslında.
“Şükaran Günü” ne gelince, hani şu “Yılbaşı Hindisi” aslında tam da bu günle alakalıdır. “Hindi” aynı zamanda “Turkey” demek. (Hindli ya da bir kümes hayvanının adı olarak) Yani Hristiyanlar arasında nasıl “Ay çöreği” yerken, çocuklarına “Hilali Parçala” espirisi yaparlarsa (Hatta “Hilali Parçala” adı ile Fransız kanallarından birinde bir çocuk programı dahi yapmışlardı. Yani “Hindi yemek”, “Türkleri yemek” anlamına gelmektedir. Bu tür isimlendirmeler bizde de çok yapılmaktadır. Mesela “Frengi hastalığı”, fransız hastalığı manasına gelir.
Batıda hasat bayramı ve geçen yıla şükretmek için düzenlenen Şükran Günü, ABD, Kanada, Karayipler ve Liberya Cumhuriyeti’nde resmi bir tatil günüdür. Öte yandan; Almanya ve Japonya’da Şükran Günü adıyla festivaller düzenlenmektedir. Şükran Günü Kanada’da ekim ayının ikinci pazartesi günü kutlanırken ABD’ de kasım ayının dördüncü perşembe gününe debk gelen tarihte kutlanır. Bu durum batı takviminin, yani miladi takvimin dini günlere uyarlandığında nasıl sorunlarla karşılandığını gösteren çok önemli bir göstergedir. farklı kiliseler Noel günü’nü farklı günlerde kutlamaya devam etmektedirler. Yani Ramazan ve Kurban Bayramlarında yaşanan sorunlar sadece bize has bir durum değil. Bu sorun biraz da bu takvimin bizzat kendisinden kaynaklanmaktadır.
İngiliz geleneğinde ise Şükran Günü 8. Henry ile başlatılmıştır. Bu gelenek Katolik Takvim’de ki dini günlere bir tepki olarak doğmuştur. 1536 yılından önce takvimde 95 kilise günü ve 52 Pazar Ayini vardı. Bu yıl içerisinde gerçekleştirilen bir reforumla bu günler 27 ‘ye indirildi. Ne var ki bazı Püritenler Noel ve Paskalya dahil tüm kilise günlerini kaldırıp yerine ‘Oruç ve Şükran Günleri”ni getirdiler. 23 Kasım’da, perşembe gününe bağlayan gece saat 00.00 itibari ile indirimler başlayacaktı ama, bazı firmalar daha erken başlayıp, indirim kampanyasını cumaya denk getirmemek için 20 Kasım’dan itibaren başlattılar. Bazı firmalarda “kara Cuma “adı yerine “ Beklenen cuma, Muhteşem Cuma “adını vererek satışlara başladılar.
Keşke Şeytan bizleri başka isimlerin arkasına saklanarak aldatmasaydı!. Her şey marka ve para olunca, olacağı budur. Bu “savrulmuş”; “cuma”mızı, belik o “Hristiyanların” ifadeleri gibi “Kara Cuma” değil ama bir başka açıdan bizim için “Kara Cuma”ya dönüştürdü. Bu savruluşu sadece hüzünlü bir sükut ile geçiştirmek bize pek yakışmazdı ve konuyu az buçuk aktarmaya çalıştık. Kalın sağlıcakla!...
